Beyin Tümörleri
Beyin tümörleri, beyin dokusu içerisinde yer alan çeşitli hücrelerin normalden daha fazla ve kontrol edilemez şekilde büyümesi ve kitle halini alması ile oluşur. Beynin kendi dokusundan kaynaklanabileceği gibi, vücudun başka bir yerinde yerleşmiş kanserli hücrelerin beyine sıçraması ile de oluşabilir.
Beyin tümörleri, normal beyin dokusuna direkt hasar verebilirken, bası etkisi ile dolaylı yolla da hasar verebilirler. Beyin dokusunda meydana gelen bu hasar geçici ya da kalıcı olabilir.
Beyin tümörlerinin öncelikli tedavisi cerrahi çıkarım olmakla beraber, radyoterapi (ışın tedavisi), kemoterapi (ilaç tedavisi), biyolojik tedaviler veya bu tedavilerin kombinasyonları kullanılabilir.
Anatomi
Beynimiz kafatası denilen kemik yapının içinde bulunur ve tüm vücudun kontrol merkezidir. Düşünceyi, davranışları, duyguları ve vücut hareketlerini kontrol eder. Konuşma, el, kol, bacak hareketleri gibi istemli fonksiyonların kontrol merkezi olmasının yanında istemsiz ancak hayati fonksiyonların da (kalp atışı, solunum, vücut sıcaklığı, kan basıncı ve metabolizma gibi) ana kontrol merkezidir.
Beyin Tümörü Sebepleri
Beyin tümörleri beyin dokusu içinde yerleşmiş hücrelerin normal dışı büyümesi ve kitle oluşturması ile meydana gelir. Beyin hücrelerinden (nöronlar), beynin destek dokusu hücrelerinden (astrositomlar), sinirlerin etrafını saran kılıf hücrelerinden, salgı bezlerinden veya beynin etrafını saran zarların hücrelerinden köken alabilirler.
İyi huylu beyin tümörleri (benign tümörler) kanser olarak sınıflandırılmamalarına rağmen beyinde hayati bölgelere yerleşerek ya da ciddi beyin ödemi ve basıya neden olarak hayatı tehdit edebilirler. İyi huylu beyin tümörleri hemen hiçbir zaman beynin dışına yayılım göstermezler ve yavaş büyüme eğilimindedirler.
Kötü huylu beyin tümörleri (malign tümörler) ise çoğu zaman hayatı tehdit edici niteliktedirler. Kötü huylu beyin tümörlerine ‘beyin kanseri’ de diyebiliriz. Kötü huylu beyin tümörleri hızlı büyür, beyin içinde ve dışında yayılım gösterebilir.
Metastaz dediğimiz beyin tümörleri ise, vücudun başka bir bölgesindeki kanserin beyne sıçraması ile oluşur. Genellikle birden çok odakta olur. En sık akciğer, meme, böbrek, kolon ve cilt kanserleri beyine sıçrama yapar.
Beyin tümörlerinin onlarca çeşidi ve alt türü bulunmaktadır. Beyin tümörleri, beyinde belirli bir alanda sınırlandırılmış olarak ya da beyine yayılmış olarak bulunabilirler. Beyin tümörleri, normal beyin hücrelerini, direkt ya da dolaylı olarak hasarlayabilirler. Beyin tümörleri büyük boyutlara ulaştığında komşu olduğu normal beyin dokusuna baskı yaparlar, beyin ödemine ve takiben kafa içi basıncında kontrol edilemeyen artışa neden olurlar. Beyin tümörlerinin, beyin fonksiyonları üzerine olan etkileri geçici ya da kalıcı olabilir. Beyin tümörlerinin zamanında ve doğru şekilde tedavi edilmediği durumlarda beyin fonksiyonlarında geri dönüşümsüz bozulma, engellilik ve ölüm söz konusu olabilir.
Bulgular
Beyin tümörleri, yerleştikleri yere ve boyutlarına bağlı olarak birçok farklı bulguya neden olabilirler. Bazı beyin tümörlerinin bulgu vermesi için çok büyük boyutlara ulaşması gerekir. Bulgular zaman içinde yavaş yavaş ortaya çıkabilirken, ani gelişen bulgular da nadir değildir.
Beyin tümörlerinin en sık bulguları, baş ağrısı, nöbet geçirme (sara krizi), düşünce yapısında ve akışında bozulma, duygusal değişiklikler, hareket şeklinde bozulma ve kuvvet kaybıdır.
Beyin tümörlerine bağlı baş ağrıları, sürekli karakterdedir ve uykudan uyandırıcı vasıftadır. Beyin tümörü olan kişiler, daha önce düşündüklerinden farklı düşüncelere sahip olabilirler. Davranış, duygu-durum ve kişilik değişiklikleri olabilir. Bilinç bulanıklığı olabilir. Görme, koku alma, soluk alma, yutma, işitme ve konuşma bozuklukları olabilir. Vücut kısımlarını hareket ettirmede zorluk, yürüme güçlüğü, dengesizlik, koordineli hareketlerde bozulma, uyuşukluk, titreme ve düşme atakları olabilir. Vücut kısımlarında his kaybı olabilir. Yorgunluk ve halsizlik eşlik edebilir. Kilo kaybı, aşırı yemek yeme ya da obeziteye neden olabilir. Adet düzensizlikleri veya adetten kesilme olabilir.
Tanı
Beyin tümörlerinin tanı ve tedavilerini sürdürebilmeniz için beyin ve sinir cerrahisine (nöroşirurji) başvurmanız uygun olacaktır. Bir beyin cerrahı tanı koyma sürecine tıbbi öykünüzü alarak ve nörolojik muayenenizi yaparak başlar. Beyin tümörü tanısı koymak için radyolojik görüntüleme yöntemlerine başvurulur. En sık kullanılan görüntüleme yöntemleri bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans (MR) görüntülemedir. Bu görüntüleme yöntemleri ağrısızdır ancak kontrastlı çekim (ilaçlı) yapılacak ise damar yolu açılması ve damardan ilaç verilmesi gerekir. Çekim esnasında hareketsiz durmak şarttır.
Görüntüleme yöntemleri ile tespit edilen beyin tümörünün tedavi basamakları beyin cerrahınız tarafından tarafınıza detaylı şekilde anlatılacaktır.
Tedavi
İyi huylu veya kötü huylu hemen hemen tüm beyin tümörlerinin öncelikli tedavisi cerrahi çıkarımdır. Bazı durumlarda, küçük tümörlerde, yıllık periyodik görüntülemeler ile takipler tercih edilebilir.
Yine nadir durumlarda, uygun hastalarda ve uygun boyutlardaki tümörlerde tek doz – hedeflenmiş radyoterapi (GamaKnife, stereotaktik radyocerrahi) ile tedavi edilebilirler.
Tümörün cinsine ve davranış karakterine göre, özellikle yüksek evreli, kötü huylu beyin tümörlerinde cerrahi sonrası ışın tedavisi (radyoterapi) ve/veya kemoterapi (ilaç tedavisi) başlanabilir.
Önleme / Erken Tanı
Her hastalıkta olduğu gibi, beyin tümörlerinde de erken tanı ve tedavi hayati önem taşımaktadır. Yukarıda belirtilen bulgulardan herhangi birine sahip iseniz en erken zamanda bir beyin cerrahı ile görüşmeniz gerekir.
Erken tanı almış, tedavisi erken başlanmış beyin tümörlerinde klinik sonuçlar, geç tanı almış olanlara oranla çok daha iyidir.
Risk altında mıyım?
Beyin tümörleri toplumda sık görülen hastalıklar değildir. Bazı kalıtsal hastalıklarda (nörofibromatozis, von Hippel-Lindau sendromu, Li Fraumeni sendromu, Turcot sendromu, gibi) beyin tümörü gelişme olasılığı artmıştır.
Kesin olmamakla birlikte, kafa travmaları, hormon tedavileri, radyasyona maruziyet ve bazı kimyasal maddelerin beyin tümörü gelişme riskini arttırdığı düşünülmektedir.
Beyin tümörlerinin tanı ve tedavi süreci hasta ve hasta yakınları açısından psikososyal olarak büyük bir travmadır. Bu hastalıkların tanı ve tedavisi, beyin cerrahının önderliğinde, medikal onkoloji, radyasyon onkolojisi, radyoloji, psikiyatri ve fizik tedavi hekimleri ile beraber yürütülmelidir.