Omurilik Kanal Daralması (Spinal Stenoz)
Spinal stenoz (omurilik kanal daralması) nedir?
Omurilik kanal darlığı, bel ağrısı, yürüme güçlüğü ve her iki bacakta ağrı, uyuşukluk ve karıncalanmalara neden olan bir hastalıktır.
Omurilik kanal darlığını daha iyi anlamak için omurganın yapısını bilmek gerekir. Omurga şu yapılardan oluşur:
- Omur kemikleri – Omurgayı oluşturan kemik yapılar bel omurlarıdır. Birbiri üzerine binen, aralarında süspansiyon görevi gören yastıkçıkların (diskler) olduğu bu yapılar omurganın ana yapısını ve dizilimini oluştururlar. Her omurun ortasında omuriliğin geçtiği bir kanal vardır (omurilik kanalı ya da spinal kanal).
- Omurilik ve sinirler – Omurilik, beyinden gelen sinyallerin tüm vücuda yayılmasını sağlayan bir otoban görevi yapar. Omurilik, omurga kemiklerinin arasında bulunun kanalda bulunur ve etrafı kemik yapılarla sarılmış şekilde ve koruma altındadır. Her omurun arasından sağlı sollu birer adet sinir kökü çıkar. Bu sinirler kollara, bacaklara ve iç organlara giderek beyinden gelen sinyaller doğrultusunda işlevlerini yerine getirir. Bacaklara giden sinirler, bel bölgesi omurlarının arasından çıktığından, bel fıtıklarının ağrıları bacakta hissedilmektedir.
- Kaslar, tendonlar ve bağ dokuları – Kaslar, tendonlar ve omurganın etrafındaki bağ dokuları, omurganın etrafında yerleşmiş, yumuşak dokular olup, omurgaya destek olan yapılardır.
- Disk – Omurlar arasında süspansiyon görevi gören yastıkçıklardır. Disk yapı itibarıyla dış tarafında sert bağ dokusundan oluşurken, ortada yumuşak jelimsi bir yapı barındırır.
Omurilik kanal darlığı, omurganın ortasında, omuriliğin içine yerleştiği kanalın daralması durumudur. Bu daralma omurganın dejenerasyonu (bozulması), eklem iltihabı (artrit) veya travma gibi birçok neden omurilik kanal daralmasına neden olabilir.
Omurga kemikleri, dejenerasyon ve yaşlanma ile birlikte anormal kemik çıkıntılar oluştururlar. Bu kemik büyümesi sinirleri ve omurilik kanalını sıkıştırır. Bunun yanında omurilik ve omurga etrafındaki bağ dokuları (ligamanlar), kaslar ve disk yapıları da bu daralmaya katkı sağlarlar.
Bu makalede bel bölgesinde meydana gelen omurilik kanal darlığından bahsedilmektedir. Bel bölgesi haricinde, boyun ve sırt omurlarını içine alan bölgelerde de omurilik kanal daralması meydana gelebilir.
Omurilik kanal darlığının bulguları nelerdir?
Omurilik kanal darlığı her zaman bir bulguya veya şikâyete neden olmaz. Birçok kişi ciddi kanal darlıklarına rağmen tamamen normal olabilir. Hastalık bulgu vermeye başladığı zaman, en sık şikâyet bel ağrısı ve eşlik eden her iki bacakta karıncalanma ve uyuşmadır. Genellikle her iki bacak da etkilenmekteyse de sıklıkla bir bacak diğerinden daha kötüdür. Çok ciddi düzeydeki omurilik kanal darlıkları mesane ve barsak kontrollerini bozabilir, idrar ve dışkı kaçırma gibi şikâyetlere neden olabilir.
Omurilik kanal darlığına bağlı bulgular kişiler ayakta dik durukken ve yürürken daha şiddetli hale gelir. Bu bulgular oturmakla ve öne eğilmekle azalır.
Omurilik kanal darlığı tanısı nasıl konur?
Omurganız ile ilgili rahatsızlıkların tanısında röntgen, tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme (MR) gibi yöntemlere başvurulur. Bu görüntüleme yöntemleri ile kemik yapıların ve omurga ile omurilik dokularının ayrıntılı görüntülemesi yapılır.
Ne zaman doktora görünmeliyim?
Aşağıdakilerden herhangi birisi varsa doktora başvurun:
- Herhangi bir pozisyonda rahatlamayan bel ve/veya bacak ağrıları
- İdrar ve dışkı kontrolünde bozulma (kaçırma ya da yapmakta zorlanma gibi)
- Bacaklarda uyuşma ve/veya kuvvet kaybı
- Ayak bileğinizi yukarıya kaldıramama (düşük ayak)
- Ateş, kilo kaybı ve gece terlemesinin eşlik ettiği bel ağrılarının varlığında
Omurilik kanal darlığı nasıl tedavi edilir?
Omurilik kanal darlığı olan hastaların çok küçük bir kısmı cerrahi tedaviye ihtiyaç duyar. Hastalık cerrahi ihtiyacı olacak kadar kötüleşmeden önce şu tedaviler denenmelidir:
- Ağrı kesiciler
- Kas gevşeticiler
- Enjeksiyon tedavileri
- Fizik tedavi ve egzersiz programları
- Kiropraktis, manuel terapi ve masajlar gibi omurga tedavileri
- Akupunktur
Ameliyat ihtiyacım olup olmadığını nasıl anlayacağım?
Bir beyin ve sinir cerrahisi uzmanına muayene olduktan sonra, yapılan nörolojik muayeneniz ve görüntüleme bulgularınız ışığında cerrahınız size ameliyat ihtiyacınız olup olmadığını bildirecektir. Ameliyat hastalığa bağlı birçok bulgunun iyileşmesinde işe yarar, ancak nadir durumlarda ameliyat ihtiyacı olur. Birçok hasta cerrahi-dışı tedavi yöntemleri ile bulgu ve şikâyetlerinden kurtulur.
Omurilik kanal darlığına yönelik yapılan cerrahilerde, omuriliği ve sinir köklerini sıkıştıran bağ dokuları ve kemik yapıları çıkartılır. Bazı durumlarda, bu cerrahiye omurgayı sabit hale getirmek için (füzyon) vidaların kullanılması eklenebilir. Özellikle iki omurganın birbiri üzerine kaydığı, bel kayması (spondilolistezis) eşlik ettiği durumlarda füzyon ameliyatları elzemdir. Vidalar ile yapılan bu tür ameliyatların riskleri daha fazla olup, nekahet süreleri daha uzundur.
Kendimi daha iyi hissetmek için kendim neler yapmalıyım?
Kendinizi daha iyi hissetmek için yapmanız gereken en önemli şey olabildiğince aktif olarak yaşamınıza devam etmektir. Şiddetli ağrınız bile olsa yatakta uzun süre vakit geçirmeyin.
Yaygın olarak bilinen bir yanlış, bel hastalıklarının tedavisinde istirahatin önemli olduğudur. Bilinenin aksine uzun süreli yatak istirahatleri bel problemlerini daha fazla arttırır. Uzun süreli yatak istirahatleri ile bel daha katı ve güçsüz hale gelir.
Özellikle yapmaktan keyif aldığınız fiziksel aktivitelere yönelin. Özellikle uzun süre aktif bir hayat sürmediyseniz önce kısa aralıklarla ve hafif aktivitelerde bulunun. Bu aktiviteleri zamanla, ufak ufak arttırın.