Hipofiz adenomu nedir?
Hipofiz adenomu, hipofiz bezi dokusunun anormal büyümesi nedeniyle gelişen iyi huylu kitlelerdir. Hipofiz bezi kafa tabanında yerleşmiş, birçok farklı hücre topluluğu içeren ve vücudun hormon dengesini kontrol eden, yaklaşık 1 cm boyutlarında bir salgı bezidir. Geliştikleri hücreye bağlı olarak birden farklı türde hipofiz adenomu vardır.
Hipofiz adenomları farklı şekillerde problemlere neden olurlar:
- Fazla miktarda hormon salgılayarak
- Beyinde komşuluğunda bulunan önemli yapılara bası yapabilirler. Özellikle göz sinirine bası yaparak görme problemlerine neden olabilirler.
- Hipofiz bezinde hormon üreten normal hücrelere bası yaparak, yetersiz hormon üretimine neden olabilirler.
Hipofiz adenomlarının bulguları nelerdir?
Hipofiz adenomuna bağlı bulgular, adenomun boyutuna ve hangi tip hormon salgıladığına göre değişiklik gösterir.
Küçük boyutlardaki adenomlar herhangi bir bulguya neden olmazlar. Başka nedenlerle çekilen manyetik rezonans (MR) gibi beyin görüntülemelerinde tesadüfen tespit edilebilirler.
Hormon salgılayan adenomlar, köken aldıkları hücre grubuna ve salgıladıkları hormonun tipine göre farklı bulgulara neden olurlar:
- Adet düzensizliği, adetten kesilme
- Memeden süt gelmesi
- Cinsel istekte azalma
- Ereksiyon problemleri
- El, ayak, çene, burun gibi vücut bölümlerinde anormal büyüme. Bu tür bulgular akromegali – hipofizer devlik (aşırı büyüme hormonu salgılanması) denilen grupta yavaş yavaş ortaya çıkar.
- Kilo alma, kontrol altına alınamayan tansiyon, kemik erimesi ve kaslarda güçsüzlük gibi aşırı kortizol hormonu salgılanmasına bağlı bulgular Cushing Hastalığı denilen durumda ortaya çıkabilir.
- Titreme, aşırı gerginlik, sıcak toleransının olamaması gibi aşırı tiroid hormonu salgılanmasına bağlı bulgular.
- Hormon salgılamasa bile çok büyük boyutlara gelen hipofiz adenomları komşu olduğu dokulara bası yaparak görme kayıplarına ve baş ağrılarına neden olabilir.
Hipofiz adenomu tanısı nasıl konur?
- Hormon testleri – Vücudunuzda aşırı salgılanan hormonları tespit etmek için kan, idrar ve salya örneklerinden tahliller yapılır.
- Hipofiz bezine yönelik yapılacak ilaçlı (kontrastlı) bir MR görüntülemesi ile adenomun boyutu ve komşu dokular ile ilişkisi ortaya konur.
- Görme testleri – Görme alanı muayenesi ile adenomun görme sinirine olan etkisi ortaya konur.
Hipofiz adenomları nasıl tedavi edilir?
Çok küçük boyutlarda, tesadüfen tespit edilmiş, herhangi bir bulguya neden olamayan ve anormal hormon salgılanmasına sebep olmamış adenomlar tedavi edilmezler. Ancak çeşitli aralıklarla bu adenomların büyüyüp büyümediği takip edilmelidir.
Büyük boyutlarda, bulgulara neden olan ve anormal hormon salgılayan adenomlar tedavi edilmelidir. Nasıl bir tedavi uygulanacağı adenomun boyutuna, salgıladığı hormonun çeşidine ve neden olduğu bulgulara gör değişir.
Tedavi seçenekleri şunlardır:
- İlaç tedavileri – Bazı hipofiz adenomlarının tedavisinde çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçlar adenomun boyutlarını küçültürken salgıladığı hormonların miktarını da azaltırlar. Özellikle prolaktin hormonu (süt hormonu) salgılayan adenomlarda (prolaktinoma) çok başarılı ilaç tedavi seçenekleri varken, diğer hormonları salgılayan adenom tiplerinde genellikle ilaç tedavileri etkisizdir.
- Cerrahi – Birçok hipofiz adenomu cerrahi yöntemlerle tedavi edilmelidir. Cerrahi ile tedavi edilmesine karar verilen adenomların çok büyük bir çoğunluğu için burundan girilerek yapılan, kafatası kemiğinin açılmasına gerek kalmayan, endoskopik cerrahiler altın standart tedavi yöntemidir.
- Radyasyon (ışın) tedavisi – Yüksek doz x-ışınları kullanılarak yapılan radyasyon tedavileri ile seçilmiş vakalarda tümör küçülmesi sağlanabilir. Özellikle ameliyat edilmiş ve ameliyat sonrası yeniden büyüme eğiliminde olan adenomlar için radyasyon tedavileri kullanılabilir.
Tedavi sonrası belirli aralıklarla adenomun takip ve yeniden büyüyüp büyümediği kontrol edilmelidir. Bazı tedavilerin sonrasında, hastalar uzun dönem hormon tedavileri almak durumunda kalabilirler.