Hipofiz adenomu, hipofiz bezinde (beynin alt kısmında yer alan hormon salgılayan küçük bir bez) oluşan iyi huylu (benign) bir tümördür. Hipofiz bezi, vücudun büyüme, metabolizma ve üreme sistemleri gibi önemli işlevlerini düzenleyen bir dizi hayati hormonu salgılar. Hipofiz adenomları, genellikle ağrısızdır ve hipofiz bezinin normal işleyişini etkileyebilir.
Hipofiz Adenomlarının Türleri
Hipofiz adenomları iki ana kategoriye ayrılır:
- Fonksiyonel Adenomlar: Aktif olarak hormon salgılayan ve çeşitli hormon dengesizliklerine yol açabilen adenomlar.
- Nonfonksiyonel Adenomlar: Hormon salgılamayan ve genellikle boyutları nedeniyle semptomlara yol açan adenomlar.
Belirtiler ve Semptomlar
Hipofiz adenomlarının belirtileri, tümörün boyutuna ve türüne bağlı olarak değişir:
- Hormon Aşırı Üretimi:
- Adet düzensizliği, adetten kesilme
- Memeden süt gelmesi
- Cinsel istekte azalma
- Ereksiyon problemleri
- El, ayak, çene, burun gibi vücut bölümlerinde anormal büyüme. Bu tür bulgular akromegali – hipofizer devlik (aşırı büyüme hormonu salgılanması) denilen grupta yavaş yavaş ortaya çıkar.
- Kilo alma, kontrol altına alınamayan tansiyon, kemik erimesi ve kaslarda güçsüzlük gibi aşırı kortizol hormonu salgılanmasına bağlı bulgular Cushing Hastalığı denilen durumda ortaya çıkabilir.
- Titreme, aşırı gerginlik, sıcak toleransının olamaması gibi aşırı tiroid hormonu salgılanmasına bağlı bulgular.
- Hormon salgılamasa bile çok büyük boyutlara gelen hipofiz adenomları komşu olduğu dokulara bası yaparak görme kayıplarına ve baş ağrılarına neden olabilir.
- Görme Sorunları: Büyüyen tümör, görme sinirlerine baskı yaparak görme sorunlarına neden olabilir.
- Baş Ağrısı: Tümörün büyümesiyle ilişkili baş ağrıları.
- Hormon Eksikliği: Tümör, hipofiz bezinin normal hormon üretimini engelleyebilir.
Tanı
Hipofiz adenomlarının tanısı, genellikle aşağıdaki yöntemlerle konulur:
- Hormon Testleri: Kan ve idrar testleri, hormon düzeylerini ölçmek için kullanılır.
- Görüntüleme Testleri: MR ve BT taramaları, tümörün konumunu ve boyutunu belirlemek için yapılır.
- Görme testleri – Görme alanı muayenesi ile adenomun görme sinirine olan etkisi ortaya konur.
Tedavi
Hipofiz adenomlarının tedavisi, tümörün boyutuna, türüne ve neden olduğu semptomlara bağlı olarak değişebilir:
- Cerrahi: Tümörün çıkarılması, özellikle büyük veya semptomlara neden olan adenomlar için tercih edilen tedavidir.
Hipofiz adenomlarının cerrahi tedavisi için genellikle iki ana yöntem kullanılır:
- Transsfenoidal Cerrahi: Bu, hipofiz adenomlarının cerrahisinde en yaygın kullanılan yöntemdir. Bu prosedürde, cerrah endoskop aracılığı ile burun boşluğu ve sfenoid sinüs yoluyla beyne ulaşır. Bu endoskopik yaklaşım, beyin dokusuna zarar vermeden tümörün çıkarılmasına olanak tanır.
- Kraniyotomi: Daha büyük veya karmaşık hipofiz adenomlarında kullanılan bu yöntem, kafatasının bir bölümünün cerrahi olarak açılmasını içerir. Bu daha invaziv bir ameliyattır ve genellikle transsfenoidal cerrahiye uygun olmayan durumlarda tercih edilir.
- Radyoterapi: Cerrahi müdahale mümkün olmadığında veya tamamen çıkarılamayan tümörler için kullanılabilir.
- İlaç Tedavisi: Bazı hipofiz adenomlarının tedavisinde çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçlar adenomun boyutlarını küçültürken salgıladığı hormonların miktarını da azaltırlar. Özellikle prolaktin hormonu (süt hormonu) salgılayan adenomlarda (prolaktinoma) çok başarılı ilaç tedavi seçenekleri varken, diğer hormonları salgılayan adenom tiplerinde genellikle ilaç tedavileri etkisizdir.
Hipofiz adenomları genellikle iyi huyludur ve yaşamı tehdit edici olmayabilir. Ancak, erken tanı ve uygun tedavi, hormon dengesizliklerinin ve diğer komplikasyonların önlenmesine yardımcı olabilir ve hasta yaşam kalitesini iyileştirebilir.
Hipofiz adenomu şüphesi varsa, bir endokrinoloji uzmanına başvurmak önemlidir.
