Omurga çökme kırığı nedir?
Omurga kemiklerinin bir ya da birkaçının kırılması ve çökmesi durumuna omurga çökme kırığı denir. Omurga kırıkları için kullanılan tıbbi terim vertebra fraktürdür.
Omurga kırıkları daha çok kemik erimesi (osteoporoz) olan ileri yaşta hastalarda görülür.
Omurga çökme kırıklarının bulguları nelerdir?
Birçok omurga çökme kırığı hastası herhangi bir bulgu vermez. Sıklıkla herhangi bir şikâyeti olmayan hastalarda akciğer veya karın bölgesine yönelik başka nedenlerle çekilen görüntüleme yöntemlerinde tesadüfen tespit edilirler.
Bunun dışında, omurga çökme kırıklarının en sık bulgusu bel ve/veya sırt ağrısıdır. Bu ağrı, sıklıkla, düşme, gerilme, öksürme veya ağır kaldırma sonrasında aniden başlar. Nadir durumlarda ağrı yavaş yavaş başlayıp, sonradan şiddetlenebilir. Ağrı künt ya da keskin vasıfta olabilirken, sıklıkla karın bölgesine yansır.
Omurga kırıkları, zaman içeresinde, boyda kısalma ve omurgada şekil bozukluklarına (kamburlaşma gibi) neden olabilir.
Omurga çökme kırıklarının tanısı nasıl konur?
Omurga çökme kırıklarının tanısı en basit şekli ile çekilecek bir bel-sırt röntgeni ile konulabilir. Bunun yanında yapılacak muayenenizin sonucunda doktorunuz tanıyı detaylandırmak ya da tedavi yöntemini belirlemek için tomografi ya da manyetik rezonans (MR) görüntüleme yöntemlerinden birine ya da tamamına başvurabilir.
Bunların yanında omurga kırığına sebep olabilecek başka hastalıkların tanısı için gerekli çeşitli laboratuvar testleri de istenebilir. Bunlar kan, idrar testleri ile diğer görüntüleme yöntemlerinden oluşur.
Özellikle kemik yoğunluğunuzun ölçülmesi önemlidir. Bu ölçümler sayesinde kemiklerinizin ne kadar dayanıklı olduğu veya kemik erimesi olup olmadığı ortaya konulacaktır. Kemik erimesi (osteoporoz) ölçümü için, özelleşmiş bir röntgen testi olan kemik mineral ölçümü (DEXA – dual enerji x–ray absorpsiyometri) yapılır.
Omurga çökme kırıkları nasıl tedavi edilir?
Omurga çökme kırıklarının tedavisi çok basamaklıdır.
Öncelikle doktorunuz ağrınızı kesmeye çalışacaktır. Ağrınızın şiddetine göre farklı grup ağrı kesiciler kullanılabilir. İlk etapta reçetesiz alabileceğiniz ağrı kesicileri deneyebilirsiniz. Non-steriodal antiinflamatuar ilaçlar (NSAİİ) ilk seçenektir. Bunlar ibuprofen içerenler (Advil, Brufen, Nurofen gibi) ya da naproksen içerenler (Apranax, Aprol, Naprosyn gibi) ilaçlardan herhangi biri olabilir. Bu ilaçlar asetamonifen – parasetomal içeren ilaçlardan (Minoset, Parol gibi) daha etkilidir. Bu ilk aşama ilaçlar ile ağrınız kesilmiyorsa daha kuvvetli ağrı kesicilere veya narkotik içeren ağrı kesicilere başvurulabilir.
Ağrı kesicilerin yanında, omurga kırığına neden olan hastalık kemik erimesi (osteoporoz) ise bu hastalığa yönelik tedaviler de başlanır:
- Bisfosfonat adı verilen kemik mineral yoğunluğunu arttıran ilaçlar
- Yaşam biçimi değişiklikleri – Doktorunuz size kemik kalitenizi arttırmanız için önerilen yöntemleri detaylı olarak anlatacaktır. Özellikle, sigara içiyorsanız, sigarayı acilen bırakmalısınız. Benzer şekilde yoğun alkol tüketimi de kemik yoğunluğunuzu olumsuz etkiler. Kalsiyum ve D vitamininden zengin beslenmelisiniz.
- Egzersiz – Günde en az 30 dakika her gün fiziksek aktivitede bulunun. Kemik erimesini engellemek için en çok önerilen egzersiz yürüyüştür.
Omurga çökme kırıklarının tedavisi ile ilgili halk arasında ve medyada çok farklı yöntemler duyulmaktadır. Özellikle bel veya sırt korsesi kullanımı sıklıkla önerilmektedir. Bel veya sırt korseleri araç kazaları gibi ciddi travmalar sonrası meydana gelen omurga kırıklarının tedavisinde kullanılabilmektedir; ancak osteoporoz nedenli kırıkların tedavilerinde yeri yoktur.
Bazı durumlarda cerrahi tedaviler gerekebilmektedir. En sık kullanılan yöntemler vertebroplasti ya da kifoplastidir (çimentoloma yöntemleri). Her iki yöntemde de çökmüş olan omurga cisminin içine sement denen bir destek materayali doldurulmaktadır. Kifoplasti yönteminin vertebroplastiden tek farkı sement doldurma yapılmadan önce bir balon yardımıyla omurga cisminin yüksekliğinin yeniden sağlamaya çalışmaktır. Özellikle ağrı kesicilere yanıt vermeyen, giderek şiddeti artan ağrılı durumlarda bu yöntemlere başvurulabilir. Daha az nadir durumlarda, omurga çökme kırıklarının, bacaklarda kuvvet kaybı, idrar ve dışkı kontrolünün bozulması gibi arazlara neden olduğu durumlarda vidalar ile omurga segmentlerini sabitleme ameliyatları (füzyon cerrahisi) yapılabilir.
Kırıklara bağlı ağrılar ne zaman iyileşir?
Ağrı genellikle 4-6 hafta içinde geçer; daha nadir durumlarda 3 aya kadar uzayan ağrılar görülebilir.
Ne zaman doktora başvurmalıyım?
Tedaviniz esnasında şu durumlar ortaya çıkar ise doktorunuza başvurun:
- Kötüleşen, şiddeti artan, ağrı kesicilere yanıt vermeyen ağrı
- Kollarda ve bacaklarda his ve/veya kuvvet kaybı
- İdrar ve dışkı kontrolünün kaybı